Alay Köşkü (Gülhane Parkı)

Alay Köşkü, Topkapı Sarayı'nın dış suru üzerinde, padişahların geçit yapan alayları seyretmesi için yaptırılan köşktür. Köşkte, köşe burcu üzerine Alay Köşkü oturtulmuş yuvarlak hünkâr salonu ile çeşitli büyüklüklerde hizmet odaları mevcuttur.

Geçmişte köşkün şu andaki yerinde, Fatih Sultan Mehmet zamanında yapıldığı düşünülen aynı isimli ahşap bir köşk bulunduğu bilinmektedir. Köşkün pencere kemerlerinde bulunan tunç harfler ile yazılmış manzum kitabesinden mevcut köşkün, eski köşkün konumuna göre daha yüksek bir şekilde 1819 yılında Sultan II. Mahmut döneminde yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Alay Köşkü padişahların resmî geçit törenlerini izlemesi, asker ve halkı selamlaması amacıyla inşa edilmiştir. Bu nedenle köşkün bir diğer ismi de “Selam Köşkü”dür. İmparatorluk döneminde sefere çıkılmadan önce, askerler teçhizatları ile birlikte bir geçit töreni düzenler, padişah da onları bu köşkten izler ve selamlardı. Ayrıca, şehrin Alay Köşkü esnaf ve tüccarlarının seyyar sayımının yapıldığı lonca alaylarını da padişah yine bu köşkten izlerdi.

Alay köşkünde birden fazla olay yaşanmıştır. Bunlardan biri şöyledir;

1808 yılında Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa döneminde çıkan bir yeniçeri ayaklanmasında teslim olmayı reddeden Alemdar Mustafa Paşa’nın konağını havaya uçurarak kendisiyle birlikte yüzlerce yeniçeriyi öldürdüğü patlamadır. Bu patlamanın etkisiyle Alay Köşkü de zarar görmüştür. Bu zarar restorasyon çalışmalarıyla giderilmiştir.

Geçen zamanla Alay Köşkü görevini Dolmabahçe Sarayındaki ‘Pembe Köşk’e bırakmıştır. 1855’te İsveçli bir mimarın yaptığı projeyle yanında bulunan telgrafhane ile birleştirilmiş ve telgrafhane nazırının makamı olarak kullanılmıştır.

Cumhuriyetin Güzel Sanatlar birliğine tahsis edilen köşk birkaç tadilattan geçtikten sonra Topkapı Sarayı Müdürlüğüne bağlanmıştır. Tadilatlarda sonradan eklenmiş ahşap katlar ve bölmeler kaldırılmıştır.

Alay Köşkü, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından, 12 Kasım 2011 tarihinde Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Müzesi ve Kütüphanesi olarak tekrar hizmete açılmıştır.